Başkonsolos Soltanzadeh'den DADAŞ'a özel açıklamalar...

SUNUM: İran İslam Cumhuriyeti Erzurum Başkonsolosu Sayın Dr. Sajad Soltanzadeh ile Erzurum ve İran arasındaki sosyal, kültürel ve ticari ilişkileri konuştuk. Aralarında gönül köprüsü, din birliği olan iki ülkenin tanıtımı, kültür paylaşımı, ticaret potansiyeli noktasında hali ve geleceği ele aldık. Gönül sınırı coğrafi sınırından daha yakın olan Erzurum ile İran bağlamında özellikle ticaret kapasitesi kullanımı, ilişkiler ve değerler paylaşımı odağında kaydedilen sorunları irdeledik.

Erzurum ile İran arasında gerçekleştirilen ihracat hacmi, turizmde İranlı kardeşlerimizin Erzurum’a yoğunlaşması, Şehriyar’dan Nef’i’ye ortak duyuş, hissiyat ve terennümde buluşan kardeş edebiyatın yeni nesillere aktarılması, Tebriz ile Erzurum arasında resmi işbirliği protokolünün ötesinde bir gönül köprüsü oluşturulması odağında yaşanan sorunlar, beklentiler ve öngörüleri tespit ettik.

Vurgu, çağrı ve tespitleriyle kardeş ülke İran’ın Erzurum’a bakışı ve İran’daki Erzurum algısını beliğ ve berceste biçimde kaydeden değerli diplomat Sayın Soltanzadeh, Erzurum’u üç anahtar kelime ile özetledi: Kar, Dadaş ve Nenehatun..

Erzurum’u tarif, Erzurumluyu takdim ve Erzurum duruşunu tasvir.

Soltanzadeh’in çok önemli olan ve mevcut durumu özetleyen, ‘Evlatlarımızdan ziyade Atalarımızı tanımaktayız, bu da çözülmesi gereken bir sorun teşkil ediyor. Yeni dünya ve bu dünyanın sosyal Medyası ve Sanal dünyayı gibi olanaklarını göz önüne aldığımızda, ciddi bir irade ile geçmişe ait kusurları hızla giderebiliriz. ‘ tespiti aslında söyleşinin özetini oluşturuyor.

Ekonomik ilişkilerin güçlendirilmesi için öncelikle, iki ülke kaydında dünü, bugünü iyi bilmek. Yeni neslin bu ortak kültürel hazineye sahip çıkmasını sağlamak.

Şehriyar’ın ahfadı Nef’i’nin torunları artık biraz daha iyi tanımalı.

Elbette hasbi ve kalbi bir yaklaşımla.

Ve bir ara not düşelim..

Erzurum’a verilen özel bir yaklaşımı var İran’ın. Başkonsolosluk Erzurum’da. Van, konsolosluğun kendi illerine taşınması için girişimlerini sürdürüyor. Ne ki, biz İran’ın bu yaklaşımına yeterli bir karşılık vermekte gecikiyoruz. Mesela Başkonsolosluk binasının başka bir yere taşınması noktasındaki beklenti hala bir cevap bulmuş değil Sayın Soltanzadeh’in ifadesine göre. mesele çözüm bekliyor. Yetkililere ulaştıralım istedik.

İran İslam Cumhuriyeti Erzurum Başkonsolosu Sayın Dr. Sajad Soltanzadeh’le olan söyleşimizi sunuyor, Sayın Soltanzadeh’in şahsında gönül coğrafyamıza muhabbetlerimizi sunuyoruz.

ERZURUM’DAN İRANA’A İHRACAT VE YAŞANAN SORUNLAR

DADAŞ-Türkiye İhracatçılar Meclisi verilerine göre, 2018 yılı sonu itibariyle Erzurum’dan İran’a yapılan ihracat bir önceki yıla göre yüzde 89.1’lik bir düşüşle 1.3 milyon dolardan 149.6 bin dolara geriledi. Bu düşüşün sizce nedenleri nelerdir? İhracatın eski düzeyine ulaşması adına neler yapılmalıdır? Öngörü ve önerileriniz nelerdir? Ticaret hacmi nasıl artırılabilir?

Soltanzadeh: Öncelikle, Dadaş Gazetesi okurlarına selam ve saygılarımı sunuyorum.  Söyleşiye başlarken bir kaç konuya değinmek isterim; 2018 yılı itibariyle İran ve Türkiye’de bir takım olaylar cereyan etmiştir. Bu olaylar direkt veya endirekt ülkelerimiz ve genel olarak Erzurum'un İran’la olan ticaretini etkilemiş olabilir. Döviz kurlarındaki iniş çıkışları, Amerika'nın İran İslam Cumhuriyeti’ne karşı uyguladığı illegal ve gayrimeşru ambargoları, bu ambargolarla ilgili alınan karar ve siyasetler; İran’la olan ticaretin düşüşünde en etkili ve önemli faktörlerdir. Ayrıca bu süre zarfında edindiğim intiba; İran’la Erzurum arasında, amacına uygun, kararlı ve artış gösteren bir ticaretin, altyapıları mevcut değildir. Söz konusu altyapılar hazırlanmadıkça, bu iniş çıkışlarda normal sayılmaktadır.

Söz konusu altyapılar ise;

1-Tanıma (Piyasanın İhtiyaçlarını, Kültürünü ve Kurallarını tanımak)

2-Ticaretin içselleştirmesi

3-Engellerin aşılması için fikir ve işbirliği olarak kaydedilebilir.

Anladığım kadarıyla iki tarafın yetkilileri ve özel sektör arasındaki etkileşim ve diyalog etkin değil. Taraflar yeteri kadar piyasa ihtiyacı, piyasa kültürü ve piyasa kuralları hususlarında bilgi sahibi değildir. Erzurumlu işadamı sınır ötesinin ihtiyaçlarını bilmemektedir. Bu sorun resmi ve özel düzey diyaloglarıyla ortadan kaldırılabilir. Tanıma olmadığı için, Ticaret de içselleşmemektedir. Ve her iki tarafın işadamları kazara veya alışkanlıktan dolayı kendi alanlarında bir takım müşteriler bulmuş ve bu müşterilerle aynı alanlarda ticaret yapmaktadır. Ama Ticaret Odaları veya Ticari dernekleri arasında herhangi bir ilişki ve ciddi diyalog, bulunmamaktadır

Üçüncü adımda ise; eğer içselleşen ticaret tanıma esaslarına göre, şekillenirse, mevcut engelleri ortadan kaldırmak için, Hükümetlerini ciddiyete davet ederler, gümrük kapılarının durumunun iyileştirilmesi, iki ülke arasındaki ticaretin akışkanlığını sağlayarak, kolaylaştırılması, iki ülkenin paralarıyla ticaretin mümkün kılınması ve gerekli para akışkanlığını sağlamak için gerekli mekanizmin sağlanması önemli önceliklerdendir.

TİCARİ İLİŞKİLERİN GELİŞTİRİLMESİ

DADAŞ: Van’da Türkiye-İran Bölgesel İş Geliştirme Toplantısı gerçekleştirildi. Erzurum’da en az bu il kadar İran’la ticaret, ekonomik işbirliği bakımından önem arz ediyor. Bu tip etkinliklerin Erzurum’da gerçekleştirilmesi noktasında bir girişim olacak mı? Burada taraflara düşen görev nedir?

Soltanzadeh: İran İslam Cumhuriyeti Erzurum Başkonsolosluğunun görev alanı Türkiye doğu ve güney doğusunda bulunan 28 İli kapsamakta olup, Temsilciliğimizin ticari ilişkilerin genişletilmesindeki bakış açısı ise; söz konusu illerin tamamını içermektedir. Şüphesiz kapasitelerini tanıtmakta daha gayret gösteren iller öncelik kazanmaktadır. Vanlı yetkililer ile Özel sektörü birtakım gerekçeler ile gerçekleri beyan ederek Başkonsolosluğumuzun Van'a taşınmasını istemekteler, lakin Erzurum’un tarihi bir kent oluşu ve bu kentle kadim ilişkilerimiz dikkate alındığında, şüphesiz böyle toplantıların Erzurum’da düzenlenmesi bu şehrin İran'la olan ticari ilişkilerinin hareketlenmesinde önemli bir rol oynayacaktır. Başkonsolosluğumuzun Erzurum’da bulunması ise; ülkemizin Erzurum’a verdiği önemi açıkça sergilemektedir. Biz İran Başkonsolosluğu olarak bu amaç için tamamen hazırız. Batı Azerbaycan Eyaleti Ekonomik heyetinin Erzurum’u ziyareti esnasında Erzurum Ticaret Borsası yardımıyla bir ekonomik toplantı düzenlendi, Ama ben bu gibi girişimlerin, hem sayısal ve hem kapsamsal  olarak  artması gerektiğine inanıyorum

ORTAK TİCARİ ETKİNLİKLER

DADAŞ-Erzurum,  İran ürünlerinin dışarıya pazarlanması noktasında bir cazibe merkezi. Ne ki bu konuda somut bir gelişme yok. Bu noktada neler yapılabilir?

Soltanzadeh: Bu hususta İran ürünlerini tanıtıcı Sergi ve Fuarlar ile ortak konferansların düzenlenmesi ve yerel yetkililer tarafından kolaylıkların sağlanması bu gibi ortak işbirliğinin temellerini oluşturabilir. Erzurum’un İran Hududuna yakınlığı, Lojistik ve taşımacılık ve hava ile tren yolu transit taşımacılık hizmetler gibi  mevcut potansiyeli İran ürünlerinin yurt dışına ihracatında merkez haline getirebilir. Erzurum yerel yetkilileri yardımıyla yürürlüğe koyacağımız ümidi ile bu hususta bir takım programlarda öngörülmüştür.

TİCARET HAÇMİNİN ARTMASINA YÖNELİK ÇABALAR VE ÖNGÖRÜLER

DADAŞ-Erzurum tarihsel süreçte İpekyolu’nun işler olduğu dönemlerde İran’la ticaretin merkez adreslerinden birisi. Ancak bugün böylesi bir ticari yoğunluk yaşanmıyor. Erzurum’la İran arasında ticaret hacminin artırılması, tarihi konumuna kavuşturulması adına neler yapılabilir?

Soltanzadeh: Şüphesiz  tarihi ekonomik faaliyetlerin parlak dönemine dönüş, bulunduğumuz koşullarda her iki ülke için hayati önem arz etmektedir. Ülkelerimizin ticareti için Erzurum ile Tebriz, akciğer statüsünde olabilirler. Ama bunun gereği ise; halklarımızın birbirlerini ve bölge ihtiyaçlarını yakından tanımalı, İranlıların Türkiye’yi etkileyici ziyaretlerine rağmen, Türk dostlarımızın İran toplumunu, kültürünü, ekonomisini ve İran’ın bulunduğu koşulları ve kapasitelerine bir fikirleri yoktur. Çoğu zaman İran’ı maksatlı batı medyası gözlüğünden takip etmişlerdir, İki ülke halkının karşılıklı gidiş gelişlerinin artışı ve daha yakından birbirlerini tanımaları ticari alış verişlerin artışını da beraberinde getirecektir. ticari ekonomik işbirliğinin yanı sıra, Erzurum ve bölgedeki diğer  kentlerde kültürel, sportif ve Akademik faaliyetlerin uygulanması  gündemimizde bulunmakta ve bu gibi iletişim ve ilişkilerin ticari işbirliğinin kolaylaşacağına sebep olacaktır.

ORTAK OSB BEKLENTİSİ

DADAŞ-Van’da gerçekleştirilen İşbirliği toplantısında İran ile ortak OSB kurulması gündeme geldi. Erzurum’da bu konuda ciddi bir sanayi ve ticaret altyapısına sahip. Erzurum’da da böylesi bir ekonomik işbirliği olabilir mi?

Soltanzadeh: Bu konu yıllardır gündemimizde ve Cumhurbaşkanımız Sayın Rouhani'nin Ankara’yı ziyareti esnasında Sayın Erdoğan’la yaptığı görüşmede tekrar gündeme alındı ve şu anda teknik görüşme ve incelemeler devam etmektedir. Söz konusu ortak organize sanayi bölgesinin iki ülkenin ortak sınırlarında inşa edilebileceği çok açıktır. Bana göre; komşu illerin kapasiteleri dikkate alınarak, söz konusu projeye dahil edilebilir. Erzurum’un mevcut potansiyelleri dikkate alınırsa söz konusu projede önemli rol ve paya sahip olabilir.

KÜLTÜREL PAYDALARIMIZ

DADAŞ-Bahtiyar Vahapzade, Ahmed Cevad, Mirza Alaekber Sabir, Bulud Karaçorlu Sehend, Şehriyar gibi İranlı şairler Erzurum’da çok bilinen, eserleri okunan abide edipler. Bu şairlerin ekserisi Erzurum’un kardeş şehri Tebriz kökenli. Yeni neslin bu ortak değerleri tanıması, eserlerinden yararlanması noktasında şehrimizdeki üniversitelerle ortak bir tanıtım, konferans, panel gibi etkinlikler düzenlenmesi adına neler yapılıyor, neler yapılmalı?

Soltanzadeh: İran ile Türkiye ilişkiler tarihini ve Erzurum ile Tebriz veya diğer İran kentleriyle olan fikri ve kültürel yardımlaşmalarını incelediğimizde ikili kültürel ilişkilerin gelişmesi babında, pek de iyi çalıştığımız söylenemez. Evlatlarımızdan ziyade Atalarımızı tanımaktayız, bu da çözülmesi gereken bir sorun teşkil ediyor. Yeni dünya ve bu dünyanın sosyal Medyası ve Sanal dünyayı gibi olanaklarını göz önüne aldığımızda, ciddi bir irade ile geçmişe ait kusurları hızla giderebiliriz, söz konusu iradenin ise her iki tarafta da yaratılması gerektiğine inanıyor ve biz konsolosluk olarak, bu hususun gerçekleşmesinde etkili bir unsur olmayı diliyoruz.

Söz konusu eksiklikleri edebi ve kültürel oturumlar ile adı geçen şairlerin anma törenlerini Erzurum Üniversitelerinde ve aynı şekilde Urumiye, Tebriz, Erdebil ve diğer kentlerde düzenlemekle ve bu şairlerin değerli eserlerini Farsça'ya ve İstanbul Türkçesine çevirmekle söz konusu eksiklikler giderilebilir. Son günlerde Atatürk Üniversitesi’nden; Akademisyen ve öğrencilerden oluşan bir gurup Üniversiteler arası transfer ve bilimsel faaliyetler doğrultusunda İran'a gönderilmiş olup bu faaliyetlerin artması için çaba göstereceğiz.

İRAN’DA ERZURUM TANITIMI VE ERZURUM ALGISI

DADAŞ-Erzurum’un yetiştirdiği meşhur şairlerimiz, Nef’i, Hazık efendi gibi edipler Farsça divan sahipleri. Farsça aynı zamanda bizim Osmanlıcanın edebiyat sahasında geniş bir nüfuzu olan dil. Gerek Erzurum’da yetişmiş ya da doğmuş Farsça divan sahibi şairlerin tanıtılması, Tebriz’de de Türkçe söyleyişleriyle şöhret bulmuş şairlerin tanıtılması adına bir girişiminiz var mı, ya da böylesi amaçlı bir etkinlik düşünüyor musunuz?

Soltanzadeh: Tarih ve Kültürümüz gibi  bölgemizin Edebiyatı da sürekli birbirinden etkilenmiş ve bölge halkı Farsça, Türkçe ve Arapça dillerinde değerli eserler bırakmışlardır, son yıllarda İran Konsolosluğu girişimi ve Atatürk Üniversitesi yardımıyla 3 dilde; İngilizce, Farsça ve İstanbul Türkçesi ile ‘Doğu Esintisi’ adında bir ortak dergi çıkarmakta, 10. Sayısı basılarak hazırlanan Doğu Esintisi bölgenin edebi eserlerini tanıtmaktadır. Bu gibi değerli faaliyetlerin yanı sıra genel anlamda da daha çok faaliyette bulunmamız gerektiği inancındayım, Üniversitede ve diğer mahfillerde Şiir geceleri veya anma törenleri yararlı olabilir ki bizde bu doğrultuda ilerleyeceğiz.

ERZURUM-TEBRİZ PROTOKOLÜ

DADAŞ-Erzurum ‘Tebrizkapı’ adıyla maruf bir semti barındırıyor. Bu İranla olan ekonomik ve tarihi ilişkilerin derinliğini ifade bakımından somut bir gösterge. Tebriz olabilir, başka bir İran şehri de olabilir, Erzurum’la tarihi derinliği olan ilişkileri ifade babında böylesi bir adlandırma yapılacak mevkinin, ya da Erzurum adının geçeceği bir alan belirlenmesi için girişim düşünür müsünüz? ( Erzurum’da Tebriz adını taşıyan çok sayıda işyeri de vardı, mesela Mahallebaşı’nda Tebriz Palas oteli gibi)

Soltanzadeh: Yukarıda da ifade ettiğim gibi geçmişte tüm iletişim ve transit imkanlarının kısıtlı olmasına rağmen atalarımızın istek ve  iradeleri daha da ciddi olmuş ve onların yaygın ticari ve kültürel yardımlaşmaları günümüzde de Tebriz Kapısı gibi isimlerle Erzurum’da görmekteyiz. Şüphesiz stratejik konumu ve İpekyolu üzerinde bulunması sebebiyle Erzurum tarih boyunca değişik ülkelerin dikkatine maruz kalmıştır.

Bilindiği üzere son yıllarda Erzurum ile Tebriz ve Urumiye kentleri arasında kardeş şehir protokolü imzalanmıştır. Lakin söz konusu protokoller doğrultusunda yapılan girişimler adı geçen kentlerin şanına yakışmamaktadır. Bahsi geçen protokolleri şanına yakışır girişimlerde bulunmalıyız. Bunun için de kent yetkilileri kamu alanında belirli noktaların isimlendirilmeleri hususunda bir araya gelmeleri icap etmektedir. Bu işlemleri ileriye taşınması için atalarımızın iradesine yakın bir irade ve isteğe sahip olmamız gerekmektedir. Tebriz ile Erzurum belediyeleri arasında imzalanan protokol gereği her iki kentte karşılıklı olarak stan tablosu konulmuştur. Ama maalesef söz konusu tabloların üstü toz ve toprakla kaplanmış olup  bir yılda beri adı geçen stantların hiçbirisi aktif değildir. Bu durum memnuniyet verici değildir.

TURİZMDE ERZURUM – İRAN İLİŞKİSİ

DADAŞ-Erzurum’la İran arasındaki kültürel bağın  daha da güçlendirilmesi adına turizm ilişkilerini nasıl değerlendiriyorsunuz? Kış turizminde İranlı kardeşlerimizin Erzurum’a yoğunlaşması adına neler yapılabilir, ya da yapılıyor?

Soltanzadeh: daha öncede ifade ettiğimiz gibi karşılıklı gidiş gelişler birbirimizi daha da tanımaya yardımcı olacak ve söz konusu tanıma ekonomik ve Kültürel münasebetlerin kalkınmasının temelini oluşturacaktır Erzurum ile İran’ın diğer kentleri arasında turistik gezilerin artışı için çaba harcıyoruz. Kış sporları olanaklarınızın İran halkı için çok değerli olup, söz konusu olanakları yerinde görmek istemekteler. Türk turistlerin beğeneceği ve gezip, göreceği çok güzel,  tarihi ve doğal yerlerinin olduğuna inanmaktayım. Bu itibarla İran'ın kuzey batı illerinden 15 Turizm acenta başkanlarını KUDAKA programına dahil edildikleri hususunda gerekli yardımlar yapıldı, buna karşılk Türkiye turizm acentalarının temsilcileri bahsi geçen illeri ziyaretleri için gerekli programlar hazırlanmaktadır.

BENZEŞEN MUTFAK KÜLTÜRÜMÜZ

DADAŞ-En sevdiğiniz Erzurum yemeği?..

Soltanzadeh: Zengin Türk mutfağı öteden beri İran halkının dikkatini çekmeğe devam etmektedir, bu arada Erzurum mutfağı İran halkı nezdinde özel bir yere sahiptir; Dolmalar, Kesme Çorbası, Mantı, Cağ Kebap, gibi yemekler bu diyarın hanımlarının hünerlerinin simgesi  ve insanlarının kültürünün köklü geleneği haline gelmiştir.

ERZURUM’u ÜÇ KELİMEYLE TARİF

DADAŞ-Erzurum’da görev sürenizin 6’ıncı ayındasınız… Erzurum’u üç kelime ile tanımlar mısınız?

Soltanzadeh: Dadaş, Kar, Nene Hatun.

KONSOLOSLUĞUN YER TALEBİ

DADAŞ- Eklemek istediğiniz bir mesajınız var mı?

Soltanzadeh: Ümit ederim ki, görevim süresi boyunca; Erzurum ili ve görev alanımızda bulunan diğer illerin yerel yetkilileri, Özel sektör aktivistleri ve özellikle medya ve Kültür erbabı yardımlarıyla, ülkelerimiz ile ilgili programlarımın tahakkuku ve Kültürel, Ekonomik ve Akademik ilişkilerimizin kalkınması hususunda başarılı olurum.

İçinde bulunduğumuz sorunumuz, aşağı yukarı bütün Erzurum halkı bilgisi dahilindedir, detaylara girmek istemiyorum, lakin kiralık olan hizmet binamızın değişimi için gerekli yardımların esirgendiği durumundan kaynaklanan rahatsızlığımızı, şahsım ve bütün mesai arkadaşlarım adına bildirmek isterim, dost ve kardeş bir ülke topraklarında, Dadaşlar diyarında böyle bir sorunla karşı karşıya kalmamız için her hangi bir sebep göremiyorum, bu durumu iki ülke halkı arasındaki dostluk ve kardeşlik ruhuna ve devlet arasındaki mevcut anlaşmalar ile konvansiyonlara aykırı bulmaktayım