Denetim yetersizliği, AB birincisi yaptı

İş kazalarında hayatını kaybedenlerin sayısında artış yaşanırken, denetimlerdeki yetersizlikler dikkat çekiyor. Türkiye’de toplam 1,5 milyon işyeri bulunmasına rağmen yılda ortalama 8 bin işyeri devlet tarafından denetlenebiliyor. Bunda, müfettiş azlığı ve mevcut kadronun yetersiz kullanılması etkili oluyor.
İş kazaları, sigortasız işçi çalıştırılması, sağlıksız çalışma şartları, kaçak işyeri ve düşük ücret başta olmak üzere pek çok önemli sorunların yaşandığı Türkiye’de denetim rakamlarının yetersizliği dikkat çekiyor. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın verilerine göre son 10 yılda 81 bin işyeri denetlendi. Buna göre yıllık ortalama denetim sayısı 8 bin civarında. Türkiye’de yaklaşık 1,5 milyon işyerinin olduğu dikkate alındığında denetimlerin yetersiz olduğu dikkat çekiyor. Buna karşılık iş kazalarında ölen kişi sayısı artıyor. 2002’de iş kazalarında 872 kişi hayatını kaybederken bu rakam 2011’de 1.700 oldu. Bu sonuçlarla Türkiye iş kazalarında ilk sırada yer alıyor. Denetim yetersizliğinde müfettiş sayısının azlığı kadar kadroların etkin kullanılmaması da etkili oluyor. Türkiye’de 16 bin işçiye bir müfettiş düşüyor.
Çalışma Bakanı Faruk Çelik’in MHP Kütahya Milletvekili Alim Işık’ın soru önergesine verdiği cevap, Türkiye’nin çalışma hayatındaki 10 yıllık denetim tablosunu gözler önüne serdi. 2002 ile 2012 arasında 81 bin 943 denetim yapıldı. Bu denetimlerin 30 binini İş Teftiş Kurulu Başkanlığı müfettişleri, 5 binini SGK müfettişleri, 46 binini ise Sosyal Güvenlik denetmenleri gerçekleştirdi. Bu denetimlerde 7 bin 603 kaçak işyeri tespit edildi. Kaçak işyerlerinden 6 bin 785’ini denetimlerin de önemli bir bölümünü gerçekleştiren SGK denetmenleri yakaladı.
10 yıllık dönemde denetlenen sigortalı sayısı 2 milyon 99 bin kişi oldu. Bu denetimlerde tespit edilen kayıt dışı sigortalı sayısı 35 bin. İncelenen iş kazası sayısı ise 7 bin. Bu denetimlerde önerilen para cezası 416 milyon TL olurken, SGK zararı ise 38 milyon olarak tespit edildi. Çalışma Bakanlığı bünyesinde 1034 iş müfettişi görev yapıyor. SGK Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı bünyesindeki müfettiş sayısı da 596.
Denetim cephesinde bu tablo yaşanırken, yıllar içinde iş kazalarında hayatını kaybedenlerin sayısında artış gözleniyor. Ancak burada ilginç bir gelişme dikkat çekiyor. İş kazası sayısı yıllar içinde azalış gösterirken bu kazalarda ölen kişi sayısı sürekli artıyor. 2002’de 72 bin olan iş kazası sayısı, 2011’de 69 bine geriledi. Buna karşın ölen kişi sayısı 2002’de 872 iken 2011’de 1.700’e çıktı. Bu durum denetimin önemini artırıyor. İş kazaları sonucu sakatlanarak sürekli iş göremezlik maaşı bağlanan kişi sayısı da 2002 yılında 1.802 iken 2011 yılında 2.216’ya yükseldi.